Boeren, bakkers, ingenieurs

Hugenoten

De familie Bourdrez komt oorspronkelijk uit het gehucht Haute-Avesnes, vlakbij Arras in Noord-Frankrijk. De naam Bourdrez komt daar in geschreven bronnen voor vanaf ongeveer 1500 en tot de dag van vandaag leven er veel Bourdrez’ in die regio. De Nederlandse tak onstaat rond 1750 nadat Jean Baptiste Bourdrez, boer van beroep, op 50-jarige leeftijd overlijdt. Zijn weduwe, Anne Françoise Genelle, en hun volwassen kinderen naar Middelburg verhuizen. De reden van hun verhuizing is dat het de protestanten in Frankrijk moeilijk werd gemaakt om hun geloof uit te oefenen. De Bourdrez' waren niet de enigen. Vanaf het einde van de 17de tot ver in de 18de eeuw verhuisde een grote groep ‘Hugenoten’ naar Nederland. Uit de spaarzame geschreven bronnen blijkt dat er ook een conflict is tussen Anne Françoise Genelle, de weduwe van Jean Baptiste Bourdrez, en de broers van Jean Baptiste Bourdrez.

Wat zeker is, is dat Genelle en haar (volwassen) kinderen zich rond 1750 in Middelburg vestigen, waar twee van haar zonen allebei een eigen bakkerij beginnen. De Bourdrez’ werken enige generaties als bakkers, maar al snel klimmen zij omhoog op de sociale ladder.

Opzichters bij Rijkswaterstaat

Typerend is de loopbaan van bakkerszoon Joseph Bourdrez (1806-1886). Begint als timmerman, wordt vervolgens technisch tekenaar, aannemer en tenslotte opzichter bij Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat is in 1798 opgericht als nieuwe centrale overheidsorganisatie voor de waterstaat, omdat enkele waterschappen financiële problemen hadden en er behoefte was aan nationale coördinatie van aanleg en onderhoud van dijken, kanalen en polders. Als Joseph Bourdrez in dienst komt van Rijkswaterstaat, heeft Rijkswaterstaat al een veel bredere taak gekregen. Rijkswaterstaat is halverwege de negentiende eeuw naast alle waterzaken verantwoordelijk voor wegen, spoorwegen, alle publiek gefinancieerde gebouwen en zelfs de bouw van kerken. Aangezien Joseph Bourdrez vooral ervaring heeft met de bouw van gebouwen, is hij bij Rijkswaterstaat vooral betrokken bij de bouw van kerken en overheidsgebouwen.

Hij verzamelt nevenfuncties zoals opperbrandmeester en lid van de kerkraad van de Hervormde kerk in Middelburg. Joseph Bourdrez trouwt met Helena Pieternella Vermeule. Dankzij haar komt het monumentale pand ‘De Globe’ in bezit van de familie Bourdrez. Dit prachtige gebouw aan de Rotterdamsekaai werd helaas tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest tijdens het bombardement van Middelburg. Joseph Bourdrez krijgt vier kinderen, waarvan alleen de oudste in leven blijft. François Johan Matthias Bourdrez (1832-1897) wordt net als zijn vader opzichter bij Rijkswaterstaat. Hij krijgt zes kinderen.

Joseph Jean Leonard Bourdrez

Oudste zoon Joseph Jean Leonard Bourdrez (1862-1924), is eerst leraar Engels in Middelburg en later leraar Frans op Engelse kostscholen. Van zijn hand is het boekje “Dutch made easy to Englishmen who wish to speak it in the shortest possible time”. Maar het ingenieursbloed kruipt waar het niet gaan kan. Op zijn 28ste verhuist Joseph Bourdrez alsnog naar Delft om daar bouwkunde en civiele techniek te studeren. Daarna werkt hij enige jaren aan de KMA in Breda, waar hij werkzaam is als ‘leraar in de geniewetenschappen’. In Breda trouwt hij met Henriëtte Petronella Ramaer (1870-1960). Met haar zal hij drie zoons krijgen: François Joseph Martial (1901-1939), Herman Henri (1902-1934) en Joseph Pierre (1906-1994).

Als één van de eerste ingenieurs in Nederland ziet hij het potentieel van gewapend beton. Hij vestigt zich Den Haag waar hij de architect wordt van de Zuid-Hollandse Elektrische Spoorweg Maatschappij (Z.H.E.S.M.). Hij ontwerpt negen stationsgebouwen van de eerste elektrische spoorlijn van Nederland, tussen Scheveningen en Rotterdam Hofplein en een groot deel van de bruggen, seingevershuisjes en dergelijken. Het gaat Joseph Bourdrez voor de wind. Als zelfstandig bouwkundige is hij betrokken bij de bouw van de Beurs van Berlage in Amsterdam en het Vredespaleis in Den Haag. In beide gevallen is Joseph Bourdrez verantwoordelijk voor het dak van gewapend beton.

Hij stort zich vervolgens in diverse ondernemingen. Hij is samen met zijn jongere broer Pieter directeur van een betonmaatschappij, hij richt een bedrijf op in glas-in-lood, een verzekeringsbank en investeert in een keramiekfabriek. Tussendoor is hij nog enkele jaren onderwijzer. Na een periode van voorspoed gaat het ineens snel achteruit met zijn zakelijke belangen. Mogelijk door de recessie waar Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog in belandt. Het huis De Globe, dat tot dan toe nog in de familie is, wordt in 1920 verkocht. De betonmaatschappij gaat failliet 1922 en bij zijn onverwachte overlijden in 1924 laat Joseph Jean Leonard Bourdrez een berg schulden na bij vrienden en familie. Zijn vrouw Henriëtte Ramaer en haar drie zoons betalen in de tien jaar daarna alle schulden af. Met name dankzij oudste zoon François Bourdrez, die goed verdient met zijn werk voor de Volkenbond tot zijn overlijden in 1939 bij een bootongeluk in China. Middelste zoon Herman overlijdt in 1934 in Bolivia door ziekte. Haar jongste zoon Joseph (Joop) verhuist na de Tweede Wereldoorlog naar de Verenigde Staten waar tot de dag van vandaag een Amerikaanse tak van de Bourdrezfamilie woont.